سنت‌ها و آداب‌ورسوم ایرانیان می‌تواند برای بسیاری از گردشگران خارجی جالب‌توجه باشد.
سلب مسئولیت: تحریریه در تهیه این محتوای تبلیغاتی نقش نداشته و مسئولیتی در قبال صحت آن ندارد
همه ایرانیان می‌دانند که توریست‌ها و افراد خارجی، ممکن است به فرهنگ و آداب ما کاملا مسلط نباشند. این در حالی است که بیشتر شهروندان کشور ما از فرهنگ غربی آگاه‌اند و حتی تلاش می‌کنند به روز باشند و آن را یاد بگیرند. آیا از گوشه و کنارها و ظرافت‌های آداب و فرهنگ محلی ایران خبر دارید؟ قصد سفر به ایران را دارید و می‌خواهید از یک چشم‌انداز تازه به جاذبه‌های آن نگاه کنید؟
تصور کنید که به یک مهمانی در خانه دوستتان دعوت هستید، و تفاوت فرهنگی، حضورتان را در آنجا کمی دشوار می‌کند. در فرهنگ شما، بعضی از کارها ممکن است کاملا پذیرفتنی باشد و برای میزبانتان نه. هیچکس دوست ندارد که در چنین موقعیتی باشد، به‌ویژه به‌عنوان یک توریست. ایرانیان در دنیا به مهربانی و مهمان‌پذیری معروفند (و معمولا هم از چیزی ناراحت نمی‌شوند)، با این حال برای داشتن یک اقامت آرام و بی‌چالش در این کشور، باید ظرافت‌های فرهنگی این کشور را بشناسید.
گرمای ایران فراتر از مهمان‌پذیری‌ست، و این کشور زیبا هر مسافری را با جان و دل می‌پذیرد. در این مطلب ایران امیز با یاد گرفتن چند نکته بسیار نامحسوس اما بسیار مهم، مسیر سفرتان به ایران هموارتر می‌شود، می‌آموزید که چه مواردی مودبانه هستند و چه کارهایی را بهتر است انجام ندهید، و در نهایت می‌توانید یک سفر آگاهانه و بی‌نظیر به ایران داشته باشید.
چرا آداب و رسوم ایرانی مهم هستند؟
صنعت رو به رشد توریسم در ایران، سالانه میزبان میلیون‌ها نفر است که برای دیدن فرهنگ ویژه و غنی آن می‌آیند. با این حال مفهوم «سفر مسئولانه»، یک مفهوم کلیدی برای کشف و شهود در شهرها و سنت‌های ایرانی است. به‌عنوان یک مسافر آگاه و مسئول، مهم است که سنت‌ها و آداب محلی را بشناسید و به آن‌ها احترام بگذارید.
سفر مسئولانه تمرکز اصلی ما در ایران امیز است، و راهنمایان ما در سفرهایتان اطلاعات لازم درمورد سنت‌های ایران را در اختیار می‌گذارند، تا سفر به ایران یک مسیر سودمند دوطرفه باشد: یک سفر منحصربه‌فرد برای شما و یک تاثیر مثبت بر مقصدی که به آن می‌روید.
۱. شیوه لباس پوشیدن در ایران
قوانین و چگونگی لباس پوشیدن (یا همان Dress code) در ایران کمی با کشورهای دیگر متفاوت است، و باید بدانید که لباس مردم تابع آداب و قانون این کشور است. البته که این قوانین منعطف‌اند، مخصوصا برای توریست‌ها. یک تونیک یا کت بلند، شلوار (جین یا پارچه‌ای) و دامن بلند و روسری برای پوشاندن موها، در بیشتر مواقع کافی هستند. برای مردان هم قوانین مشابه بوده، و در بیشتر جاها (به‌جز باشگاه ورزشی یا استخر) پوشیدن شلوارک و تاپ بدون آستین ممنوع است.
۲. ملاقات با دیگران در ایران
ملاقات و معرفی کردن خود به دیگران، در هر کشوری آدابی دارد، و دانستن چند کلمه ساده فارسی می‌تواند شما را در این مسیر جلو انداخته، و ارتباطتان با مردم محلی را ساده کند. «سلام» (به معنی صلح و دوستی)، به‌جای Hello، و خداحافظ (به معنی خدا حفظتان کند)، به‌ترتیب در هنگام شروع و پایان دیدار گفته می‌شوند. در ایران مردان با مردان و زنان با زنان دست می‌دهند.
ملاقات ایرانی بسیار گرم و بامحبت است، در دورهمی‌ها مردها، مردهای دیگر را می‌بوسند و البته زنان هم با زنان روبوسی می‌کنند. این کار نشانه‌ای از دوستی و همراهی‌ست، اما دست دادن کمی روزمره‌تر است و در ملاقات‌های عادی (مثلا کار یا دیدار اول با یک غریبه) به کار می‌رود.
۳. شیوه غذا خوردن در ایران
ایران بی‌نهایت رستوران با تنوع بسیار بالا دارد. از فست فود گرفته تا غذاهای سنتی ایرانی، و از رستوران‌های ایتالیایی تا غذاخوری‌های کوچک محلی. چه در رستوران‌های بین‌المللی لوکس غذا بخورید و چه در یک اغذیه‌فروشی محلی، آداب غذا خوردن ثابت هستند. دانستن این چند نکته، صرف غذا در ایران را برایتان لذت‌بخش خواهد کرد:
- بیرون غذا خوردن: در رستوران‌ها و کافه‌ها معمولا مشتری صندلی‌اش را انتخاب می‌کند (هرچند بعضی جاها ممکن است کارکنان هم او را راهنمایی کنند). اگر نتوانستید صندلی خالی پیدا کنید، حتما از گارسون یا کارکنان کمک بخواهید. بیشتر غذاخوری‌ها میز و صندلی‌هایی شبیه به دیگر کشورها دارند، اما رستوران‌های سنتی غذا را روی «تخت» سرو می‌کنند، که سازه‌ای است شبیه به یک مبل بزرگ با بالشتک و زیرانداز. قبل از نشستن روی تخت، حتما کفشتان را در بیاورید.
کشیدن سیگار در بسیاری از رستوران‌ها ممنوع است و در بعضی از آن‌ها آزاد. همچنین بعضی جاها به شما قلیان می‌دهند، که نوعی ابزار شرقی و سنتی برای کشیدن تنباکو است. در بعضی از کافه و رستوران‌ها می‌توانید فضاهای جداگانه‌ای برای کشیدن سیگار هم پیدا کنید. در رستوران‌های کمی کژوال‌تر یا فست فودها، معمولا باید سفارش را قبل از نشستن سر میز حساب کنید. دیگر جاها، می‌توانید ابتدا بنشینید، منو را ببینید (که معمولا به انگلیسی هم نوشته شده)، غذایتان را بخورید و بعد صورت‌حساب بگیرید. اگر منو انگلیسی را ندیدید، حتما از راهنما کمک بخواهید.
تقسیم کردن غذا با دوستان و همراهان، یک کار عادی و قابل‌قبول در ایران است. در هنگام حساب کردن هم یا باید به‌سمت صندوق بروید که معمولا نزدیک به در است، یا سر میز این کار را انجام بدهید. شما می‌توانید صورت‌حساب خود را نقد یا با کارت اعتباری بپردازید.
اگر یکی از شهروندان محلی شما را به غذا دعوت کرده، خودش میز را حساب می‌کند. اما گاهی دوستان صورت‌حساب را بین خودشان تقسیم می‌کنند. انعام در ایران به‌شکل گسترده جا نیفتاده، اما پسندیده است و البته کاملا بسته به انتخاب شما.
- آداب سفره در ایران: همان طور که گفتیم، در بعضی رستوران‌های ایرانی تخت وجود دارد، اما بقیه میز و صندلی‌های عادی دارند. خانه‌های ایرانی هم کاملا همین‌طورند. معمولا میز و صندلی غذاخوری در آن‌ها موجود است، اما گاهی هم ممکن است برای غذا خوردن روی زمین و دور یک سفره بنشینند. هرجا که هستید، در خانه یا رستوران، آداب یکی هستند.
- آداب غذا خوردن: ایرانیان با قاشق و چنگال غذا می‌خورند، اما چاقو معمولا در میز حضور ندارد. اگر به چاقو نیاز دارید از گارسون درخواست کنید. در بعضی رستوران‌ها هم برنج در یک بشقاب بزرگ به نام «دیس» سرو می‌شود و هرکس باید به میزانی که می‌خواهد، از دیس برای خودش برنج بردارد. سعی کنید آرام غذا بخورید و با دهان باز صحبت نکنید. فین کردن، هورت کشیدن، آروغ و با صدا غذا خوردن در هنگام صرف غذا، بی‌ادبی محسوب می‌شوند. همچنین خلال دندان را سر میز استفاده نکنید، یا دهانتان را وقت استفاده بپوشانید. در سفره ایرانی، پسندیده است که غذای خود را تا انتها بخورید.
- آداب نوشیدن: در ایران نوشیدنی‌های الکلی ممنوع هستند. از میان نوشیدنی‌های بدون الکل می‌توانید آبجو ساده، چای، انواع آب‌میوه، نوشیدنی گازدار و دوغ را بنوشید. دوغ یک نوشیدنی سرد و ترش بر پایه ماست است، که با نمک و نعنا سرو می‌شود. این نوشیدنی در کنار کباب حسابی خوشمزه است.
۴. تعارف ایرانی، یک سیستم منحصربه‌فرد اجتماعی
تعارف نوعی آداب کلامی (و غیرکلامی) در ایران است، که در ارتباطات ایرانی‌ها استفاده خیلی زیادی دارند. این مورد، یکی از پیچیده‌ترین آداب ایرانی است، که البته در فرهنگ این کشور چنان ریشه‌ای دوانده که بدون دانستنش، نمی‌توانید با شهروندان ایرانی ارتباط بگیرید. به زبان ساده، شما به‌شکل خاصی رفتار می‌کنید، اما در دلتان یک موضوع کاملا متفاوت در جریان است. بیایید مثال بزنیم:
مثلا وقتی در تاکسی هستید و می‌خواهید کرایه را حساب کنید، راننده از روی ادب در اولین بار پول شما را قبول نمی‌کند. باید دوباره اصرار کنید، تا در نهایت پول را از شما بگیرد.
تعارف نوعی رفتار فرهنگی است، نشانی از ادب و احترام برای فرد مقابل. این مفهوم چندصد ساله، و حتی می‌توان گفت که چند هزار ساله است و در کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین جنبه‌های زندگی در ایران جریان دارد. خارجی‌ها شاید در ابتدا آن را متوجه نشوند و انجامش هم ندهند، اما خود ایرانی‌ها با آن آشنا هستند و البته انتظار زیادی هم از توریست‌ها ندارند. پس اگر نتوانستید از پس تعارف کردن بربیایید، خودتان را ناراحت نکنید! فقط کافی است مهربان و باادب با بقیه رفتار کنید.
۵. آداب و رسوم مذهبی
دین رسمی در ایران اسلام است، اما مسیحیت، یهودیت و دین زرتشتی هم پذیرفته و دارای حقوق قانونی هستند.
خارجی‌ها ممکن است در دو ماه سال یعنی محرم و رمضان، در ایران چالش داشته باشند. در ماه عربی محرم، مسلمانان شیعه عزادار مرگ امام حسین (امام سوم) هستند. این عزاداری سنتی و فرهنگی است، و در هر منطقه متفاوت. دیدن این مراسم و عکس گرفتن از آداب و رسومش، می‌تواند تجربه شگفت‌انگیزی برای شما باشد.
رمضان اما ماهی است که مسلمانان در آن روزه می‌گیرند، و زندگی شبانه در خیلی از شهرها رونق بیشتری پیدا می‌کند. تقریبا تمام کافه‌ها و رستوران‌ها تا نزدیک صبح باز هستند. با اینکه غیرمسلمانان اجباری به روزه گرفتن ندارند، اما خوردن، نوشیدن و جویدن آدامس در مکان‌های عمومی ممنوع هستند. بسیاری از رستوران‌ها (به‌جز رستوران هتل‌ها) هم تا غروب آفتاب بسته هستند. توریست‌هایی که به‌دنبال تجربه‌های سنتی ایرانی هستند، رمضان را فرصتی مناسب برای صرف افطار و دیدن مراسم مختلف مذهبی می‌یابند.
- در مسجدها و مقبره‌ها: ایران مسجدهای زیبای بسیار زیادی دارد. بعضی از آن‌ها بیشتر از هزار سال قدمت داشته، و بخش مهمی از معماری تاریخی این کشور را تشکیل می‌دهند. در این قسمت مراحل و آداب حضور در مسجد و مقبره را مرور می‌کنیم.
غیرمسلمانان می‌توانند به‌راحتی وارد این اماکن شوند. مسجدهای تاریخی و توریستی قانون خاصی برای لباس ندارند، اما در مساجد فعال باید چادر بپوشید. اگر چادر همراهتان نیست، می‌توانید از ورودی یکی برای خودتان بگیرید. در مسجد آرام و محترمانه رفتار کنید، و به هیچ عنوان با کفش روی فرش‌ها نروید. کفش‌هایتان باید به کارکنان ورودی مسجد داده شوند، یا همراهتان در یک پلاستیک تمیز به داخل بیایند. عکس گرفتن در این اماکن معمولا ممکن است، به‌جز داخل مقبره‌ها. پس به علائم توجه کنید.
نکات تکمیلی
ایران کشوری باستانی با هزاران سال تمدن است، و توضیح دادن تمام آداب آن در یک مطلب کوتاه ممکن نیست. سعی کردیم تمام نکات مهم را برایتان بنویسیم، اما دانستن این چند نکته نهایی هم بد نیست:
۸. صدا زدن افراد
ایرانیان را با اسم‌هایشان صدا کنید، و «آقا» یا «خانم» قبل از آن بگذارید. بزرگترها و افراد مسن را هم بدون عنوان صدا نزنید، چون محترمانه نیست. البته گروه دوستان و هم‌سن‌ها راحت‌تر هستند و می‌توانید اسم کوچکشان را بگویید.
۹. تف کردن
در ایران، تف کرد غیرمودبانه است و توهین محسوب می‌شود؛ به‌ویژه در اماکن تاریخی و مذهبی. پس به هیچ عنوان روی زمین تف نکنید.
۱۰. دادن و گرفتن وسایل
وقتی چیزی را از کسی می‌گیرید یا به او می‌دهید، با دو دست این کار را بکنید تا محترمانه باشد. این کار مخصوصا در ارتباط با بزرگترها مهم است. اما اگر با دوستانتان چیزی رد و بدل می‌کنید، می‌توانید راحت باشید و یک دست را دراز کنید.
این محتوا ترجمه مقاله ای از وب‌سایت ایران امیز است.